Λαϊκή τέχνη - Παράδοση - Γαστρονομία

 Σε λίγα μέρη είναι η φύση και η ανθρώπινη παρουσία τόσο αρμονικά συνδυασμένα όσο στην Λέσβο. Τα περισσότερα χωριά διατηρούν σχεδόν ακέραια την αρχιτεκτονική τους κληρονομιά. Τα βασικά δομικά υλικά είναι πέτρα και ξύλο. Οι μαστόροι του νησιού ήταν φημισμένοι για την κατεργασία της πέτρας. Οι μικροί πύργοι είναι ένας χαρακτηριστικός τύπος σπιτιού με ψηλό πέτρινο κορμό στον κάτω όροφο και βαριά κατασκευή της εξώπορτας για προστασία από τους πειρατές. Πολλά από τα πυργέλια αυτά αλλά και άλλα σπίτια έχουν σαχνισιά, μια ελαφριά ξύλινη κατασκευή που προεξέχει στον επάνω όροφο. Οι εσωτερικές αυλές είναι γεμάτες λουλούδια και χρώμα. Διακριτικό χαρακτηριστικό του αρχιτεκτονικού τοπίου είναι τα λιοτρίβια, πολλά από τα οποία στεγάζουν τώρα πολιτιστικά κέντρα, και σε ορισμένες περιοχές (Πλωμάρι, Γέρα) τα σαπωνοποιεία. Επίσης αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σχολεία και οι εκκλησίες του νησιού, ένδειξη της άνθησης που γνώρισε ο τόπος τα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα. Παραδοσιακοί οικισμοί είναι μεταξύ άλλων η Αγιάσος, η Αγία Παρασκευή, ο Μόλυβος, το Πλωμάρι, η Βατούσα κι ο Μανταμάδος Το αργιλώδες έδαφος του νησιού βοήθησε να δημιουργηθεί πολύ ισχυρή παράδοση αγγειοπλαστικής. Τσουκαλάδικα που διατηρούν τις παραδοσιακές μεθόδους υπάρχουν στον Μανταμάδο, στον Άγιο Στέγανο, στην Αγιάσο και στην Μυτιλήνη. Παράδοση επίσης, έχει και η ξυλογλυπτική. Εργαστήρια ξυλογλυπτικής υπάρχουν σε πολλά μέρη του νησιού κυρίως στην Αγιάσο, στον Ασώματο και στην Μυτιλήνη. Υφαντά και κεντήματα της Λέσβου εξαιρετικής ποιότητας μπορεί κανείς να θαυμάσει στα λαογραφικά μουσεία. Η καρδιά των χωριών είναι η πλατεία και πιο συγκεκριμένα τα καφενεία της. Τα καφενεία, παντού σήμα κατατεθέν του παραδοσιακού, σε κανένα άλλο μέρος της Ελλάδας δεν είναι τόσο λειτουργικά δεμένα με τη ζωή και τόσο γεμάτα χρώμα όσο στην Λέσβο. Συχνά ιδιαίτερα το καλοκαίρι, το νησί ζωντανεύει από κάποιο πανηγύρι που εκτός από τα καθιερωμένα τραγούδια και χορούς, που συχνά κρατούν τριήμερο, περιλαμβάνει και ιππικούς ή άλλους αγώνες αλλά και λιτανείες ή πολιτιστικές γιορτές. Από τις γιορτές που συγκεντρώνουν τον περισσότερο κόσμο στο νησί είναι η γιορτή του Ταξιάρχη στον Μανταμάδο και η γιορτή του Ταύρου στην Αγία Παρασκευή. Χαρακτηριστικό και των δύο είναι η σφαγή του ταύρου, απομεινάρι προχριστιανικών θυσιών, και οι ιππικοί αγώνες. Όλη τη νύχτα μαγειρεύεται μέσα σε μεγάλα καζάνια υπό τους ήχους τραγουδιών το «κεσκέκι» (βρασμένο κρέας κοπανισμένο με σιτάρι και κύμινο), το οποίο το επόμενο πρωί θα μοιραστεί στους προσκυνητές. Μεγάλη γιορτή για όλο το νησί είναι και ο Δεκαπενταύγουστος, ο οποίος γιορτάζεται με ιδιαίτερη λαμπρότητα στην Πέτρα και στην Αγιάσο. Άνθρωποι όλων των ηλικιών από όλο το νησί ανηφορίζουν, συχνά με τα πόδια, προς το χωριό ενώ πολλοί περνούν την νύχτα στο προαύλιο της εκκλησίας και σους γύρω χώρους. Μεγάλο είναι το γλέντι και τις Απόκριες, ειδικά στον Μεσότοπο με τους «κουδουνάτους» και στην Αγιάσο όπου τα σκωπτικά πειράγματα συνεχίζουν μια παράδοση αιώνων. Οι Οθωμανοί ονόμαζαν το νησί το «περιβόλι της αυτοκρατορίας» επειδή παρήγαγε τα πάντα. Αυτάρκες, με βαθιά παράδοση στην ομορφιά και την καλή ζωή ανέπτυξε μια λεπτή κουζίνα με πραγματικά ισορροπημένους συνδυασμούς γεύσεων και αρωμάτων. Ακόμα και στο απλό καθημερινό φαγητό θεωρείται αυτονόητο για την νοικοκυρά ότι θα φροντίσει να είναι και η εμφάνιση του φαγητού μια απόλαυση. Κρέας με κυδώνια, αρνάκι γεμιστό, πατατλίδικο, σουτζουκάκια, σουγάνια (κρεμυδοντολμάδες), ντολμαδάκια γιαλαντζί, κολοκυθολούλουδα γεμισμένα με ρύζι ή τυρί, κολοκυθοκεφτέδες, κρεμυδόπιτες, γκιουζλεμέδες (τηγανιτά τυροπιτάκια), σπιτικά ζυμαρικά που ευωδιάζουν, ή από την άλλη γεύσεις που μυρίζουν θάλασσα, φρέσκα ψάρια, χτένια ή πεταλίδες με σπανάκι ή ρύζι, χταπόδι με ελιές, καλαμαράκια γεμιστά πρέπει να έχουν τέλεια γεύση και τέλεια εικόνα Υπέροχα είναι και τα γλυκά του νησιού: τα καλύτερα ίσως αμυγδαλωτά της χώρας, πλασμένα σχέδια με το χέρι ή με φόρμες που θυμίζουν άκανθες από κιονόκρανα και περίεργα φυτά, μπακλαβάς με αμύγδαλα και βούτυρο που μοσχομυρίζει μαστίχα και ροδόσταμο, μελωμένος μυζηθροχαλβάς. Επειδή οι Μυτιληνιοί είναι καλοφαγάδες, καλό φαγητό μπορεί κανείς να βρει σε πολλά από τα ταβερνάκια αλλά και στα καφενεία του νησιού. Από τα τοπικά προϊόντα ονομαστό είναι βέβαια το λάδι αλλά και το λαδοτύρι και τα γαλακτοκομικά, τα κρέατα και τα λουκάνικα, τα αλίπαστα -διάσημες είναι οι σαρδέλες Καλλονής- και φυσικά το ούζο [Πηγές: Τουριστικά Φυλλάδια Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Λέσβου] - Επιστροφή